تابلو شام آخر و اسرار آن
تابلو شام آخر همانند تمامی تابلو ها و آثار هنری که از گذشته به جای مانده است حاوی اطلاعاتی نهفته است که به صورت رمز گونه به تصویر کشیده شده است. همه روزه محققان در پی یافتن اسرار و رازهای نهفته در آثار هنری دوران قدیم هستند تا به واسطه آن بتوانند پرده از اسرار به خصوصی بگشایند. یکی از آثار هنری که همواره مود توجه محققان و تاریخ شناسان قرار گرفته است نقاشی های قدیمی متعلق به نقاشان قدیم بوده است. همانطور که همگان به این موضوع واقف هستند نقاشی نوعی به تصویر کشیدن افکار انسان ها است و گاها نیز برای به تصویر کشاندن واقعیت های روز از نقاشی استفاده می شود. به همین جهت است که اغلب محققان در پی نقاشی های قدیمی برای کشف راز نهفته در آن ها هستند تا از این طریق بتوانند به بسیاری از حقایق زمان های گذشته پی ببرند.
یکی از این آثار قدیمی که همواره برای محققان جالب توجه بود تابلو شام آخر داوینچی است. این تابلو یکی از برترین آثار هنری در عصر خود شناخته شد و علاوه بر آن تا حدی از محبوبیت برخوردار است که همچنان با گذر چندین سال از آن هنرمندان بسیاری از این تابلو تقدیر می کنند و آن را به عنوان برترین اثر هنری میشناسند. اما فارغ از زیبایی که تابلو شام آخر دارد مضمون آن است. بسیاری از نقاشان و تاریخ شناسان در پی یافتن مضامین تابلو شام آخر هستند. قطعا داوینچی به عنوان یکی از برترین هنرمندان قرن خویش هدفی به خصوص در نظر داشته است و برای به تصویر کشیدن این موضوع دست به قلم شده و تابلویی به این زیبایی ترسیم کرده است.
باغ آینه به عنوان یکی از برترین موسسه های فرهنگی و هنری در کرج همواره سعی بر معرفی و ستایش آثار قدرتمند قدیمی داشته است. یکی از آثاری که اساتید باغ آینه به آن توجه ویزه ای داشتند تابلو شام آخر است. به همین جهت تصمیم گرفتیم مقاله ای در خصوص اسار نهفته در تابلو شام آخر تهیه کنیم تا شما علاقمندان را در این زمینه یاری رسانیم و در کنار هم بتوانیم به حقایق عمیق تری از این اثر هنری زیبا پی ببریم.
پیش از آن که بخواهیم دراسرار نهفته در تابلو شام آخر را مورد بررسی قرار دهیم لازم می دانیم اندکی در مورد خالق این اثر و اطلاعاتی در مورد این تابلو ارزشمند توضیحاتی ارائه دهیم. اگر شما هم در پی یافتن اسرار نهفته در تابلو شام آخر هستید پیشنهاد می کنیم در این مقاله با ما همراه باشید.
برترین اثر لئوناردو داوینچی
تابلو شام آخر در سال 1494-1499 توسط هنرمندی به نام لئوناردو دا وینچی ترسیم شده است و اگر بخواهیم از لحاظ ابعادی آن را مورد بررسی قرار دهیم باید بگوییم نسخه اصلی این تابلو در ابعاد 700*880 سانتی متر برای نخستین بار ترسیم شد و موقعیت مکانی این تابلو در کلیسای سانتا ماریا دله گرتزیه در میلان در بخش شمالی ایتالیا وجود دارد. اگر بخواهیم تابلو شام آخر را ریشه یابی کنیم به ” Il Cenacolo or L’Ultima Cena ” که به زبان ایتالیایی است برمیخوریم. درواقع تابلو شام آخر به نوعی دیوارنگار قدیمی محسوب میشود که برای زیبایی بیشتر دیوارهای کلیسای مذکور توسط لئوناردو دا وینچی ترسیم شده است.
اما از نظر شما تابلو شام آخر چه مفهومی دارد؟ چیزی که در این اثر هنری قابل مشاهده است میز شامی است که عده ای دور آن جمع شده اند. اما ترسیم این تابلو از یکی از داستان ها و روایت انجیل نشات میگیرد. درواقع دا وینچی این اثر هنری را مطابق با روایت شام آخر حضرت مسیح ترسیم نموده است. به نوعی این تابلو شامی که حضرت مسیح در روزهای پایانی عمر خود خورده است را به تصویر کشیده است. در انجیل روایت است که حضرت مسیح در این شام ساعات پایانی عمر خود را سپری می کرد. اگر جویای این روایت هستید میتوانید به کتاب یوحنا باب 13 آیه 21 مراجعه کنید. در این روایت حضرت مسیح از خیانت یکی از حواری خود آگاه شده و در این مورد صحبت کرده است. تابلو شام آخر نه تنها مورد ستایش مردم ایتالیا است بلکه تمامی هنرمندان و نقاشان سراسر دنیا از این نقاشی و اثر هنری به عنوان برترین هنر جهانی یاد کرده اند. باتوجه به سرقت آثار هنری مشهور که همه روزه در سراسر دنیا شاهد آن هستیم تابلو شام آخر این مزیت را دارد که به راحتی قابل حمل نبوده و بر جای خود ماندگار است و این امکان را فراهم ساخته است تا تمامی علاقمندان به تماشای این اثر هنری جهانی و زیبا بپردازند.
موضوعی که در مورد تابلو شام آخر وجود دارد بحث تخریب و فرسودگی آن است. این تابلو تقریبا از ابتدایی ترین سال هایی که توسط لئوناردو دا وینچی ترسیم شد در حال فرسودگی مکرر است. این فرسودگی به جهت استفاده از تکنیک های نادرست دیوارنگاری است و باعث شده است تا به امروز این اثر دچار فرسایش بیشتر شود. تقریبا از سال 1498 که از اولین سال های ترسیم این تابلو بود شروع به فرسودگی کرده است. شاید برایتان سوال برانگیز باشد که تکنیک مورد استفاده در تابلو شام آخر چه بود که موجب فرسایش آن شده است. مظابق شواهد و تحقیقات صورت گرفته ترسیم تابلو شام آخر توسط تکنیک چسب رنگ و گسو انجام شده است. در حالت کلی چسب رنگ نوعی روش است که در آن هنرمند رنگ محلول در آب توسط چسب آمیخته شده و اثر هنری زیبایی خلق می کند، و گسو نیز نوعی تکنیک است که عموما در ساخت پایه و زیرساخت مجسمه سازی از آن استفاده می شود و ترکیبات سازنده گسو عموما از محصولات گچی است. اما این دو روش که در ظاهر نادرست نیست اما نکته قابل اهمیت مزان رطوبتی است که در تمام ساختمان های قدیمی وجود دارد. درواقع میزان رطوبتی که در نماهای ساختمانی وجود دارد موجب فرسودگی این تابلو شده و شاید بهتر بود به جای این دو تکنیک در ساخت این تابلو از روش دیگری استفاده میشد. همانطور که به این موضوع اشاره کردیم موقعیت مکانی تابلو شام آخر در یکی از کلیساهای شهر میلان در ایتالیا است. این تابلو دقیقا بر روی دیواری مستطیلی شکل موجود در سالن غذاخوری کلیسا قرار دارد.
حال پس از کسب آگاهی های لازم در رابطه با تاریخچه تابلو شام آخر به سراغ محتوای این اثر هنری می رویم. برای من همواره این موضوع گنگ بود که در این نقاشی چه شخصیت هایی ترسیم شده است و هر یک از این چهره ها بیانگر چه کسی بوده است. پس از تحقیقات به عمل آمده از تابلو شام آخر موفق به کشف این حقیقت شدم. تصویر زیر را مورد بررسی قرار دهید.
هر یک از شخصیت های تابلو شام آخر که در تصویر فوق آن را ملاحظه مینمایید را از سمت چپ به راست معرفی می کنیم.
ناتانائیل : ناتانائیل یا برتولما که گاها از او با نام برتولمو نیز یاد شده است از جمله حواری مسیح بود، وی بسیار به مسیح وفادار بود و در نتیجه این هواداری سرگذشت بسیار ناراحت کننده ای داشت. برتولما از جمله افرادی بود که به شدت به عیسی مسیح وفادار بود و این وفاداری باعث شد تا در حالتی که زنده بود پوست او را کنده و به بدترین شکل به صلیب کشیده شد.
یعقوب پسر حلفا : او نیز یکی از دوازده حواریونی بود که بسیار به حضرت مسیح وفادار بود. البته یعقوب پسر حلفا با نام هایی همچون یعقوب عادل و یعقوب کوچک معروف بود که کتب تاریخی بسیاری از وی با این نام ها یاد کرده اند. البته در مورد یعقوب پسر حلفا روایت های بسیاری موجود است. برخی از تاریخ شناسان یعقوب پسر حلفا را برادر حضرت عیسی میدانند. روایاتی موجود است که فرزند دیگر یوسف نجار و مریم یعقوب پسر حلفا است البته این تنها روایت در مورد یعقوب عادل نیست بلکه گروهی نیز معتقدند یعقوب پسر حلفا برادر عیسی است و حاصل ازدواح یوسف نجار با یکی دیگر از همسرانش است.
اندریاس : اندریاس قدیس نیز از جمله دوازده حواریون عیسی مسیح بود. وی در کلیسای ارتدکس شرقی با نام پروتوکلتس شناخته شد.
یهودا اسخریوطی : و اما نفر بعدی یهودا اسخریوطی بود. شاید بتوان این فرد را از جمله خائن ترین حواریون نامید زیرا روایات مختلفی موجود است که حاکی از خائن بودن او می باشد. یهودا اسخریوطی در گروه حواریونی قرار دارد که موقعیت عیسی مسیح را به دشمنانش نشان داد.
یهودا : یهودا با نام هایی همچون پطرس و شمعون در گروه دوازده حواریون قرار دارد. البته او یکی از برجسته ترین پاپ ها بود. کلیسای کاتولیک رومی یهودا ( پطرس یا شمعون ) را به عنوان اولین پاپی معرفی کرد که در گفت و گوی ” صخره کلیسای من ” توانست مقام روحانیت را کسب کند.
یوحنا : یوحنا نیز با نام هایی همچون یوحنا بن زبدی و یوحنای رسول در روایات مختلف به عنوان یکی از اعضای حواریون عیسی مسیح معرفی شده است. اما یوحنا به عنوان یکی از برترین حواریون نیز شناخته شده است زیرا او از جمله دوازده رسول برگزیده توسط حضرت مسیح نیز معرفی شده است.
عیسی : و اما نقطه مرکز و توجه تابلو شام آخر حضرت عیسی مسیح است. وی با نام هایی همچون عیسی ناصری یا عیسی بن مریم در جوامع مذهبی و تاریخی شهرت دارد. حضرت عیسی مسیح را میتوان نقطه آغاز دین و مذهب مسیحیت دانست. مسیحیان عموما بر این اعتقاد هستند که حضرت عیسی مسیح به عنوان فرزند و پسر خدا است و معتقد هستند وی در آن واقعه به صلیب کشده شدن ناپدید شده است و همچنان منتظر ظهور ایشان هستند. حضرت عیسی بن مریم از جمله مقدس ترین شخصیت های دینی نه تنها برای دین مسیحیت بلکه برای تمام جوامع مختلف با آیین و مذهب مختلف میباشد. تابلو شام آخر نیز تنها قصد توصیف موقعیت ایشان و آخرین شام ایشان را دارد.
توما : توما نیز از جمله حواریون است که او نیز همچون سایر آنها با نام های مختلفی در روایات مختلف توصیف شده است. گاها از توما با نام های تومای شکاک و دوقلو یاد شده است. اما به نظر من بهترین و شایسته ترین لقب وی تومای شکاک است زیرا او همواره در مورد زنده شدن حضرت مسیح شک داشت. شکاکی وی در مورد زنده شدن حضرت عسی مسیح تا حدی بود که تا زمان دست بردن بر زخم حای حضرت مسیح نتوانست نسبت به زنده شدن او اطمینان حاصل کند.
مریم مجدلیه : مریم مجدلیه از جمله حواریونی است که مومن بود و به عنوان هوادارن مومن عیسی مسیح معرف است. البته این تنها روایت موجود از مریم مجدلیه نیست بلکه روایاتی موجود است که وی از جمله قدیسه های آن زمان بود. کلیساهای کاتولیک رومی، ارتدکس شرقی، لوتری و انگلیکان از مریم مجدلیه به عنوان قدیسه یاد کردند.
یعقوب پسر زبدی : یعقوب پسر زبدی نیز از جمله دوازده حواریون است وی نیز همچون یوحانا به عنوان رسول معرفی شده است. جالب است بدانید یعقوب پسر زبدی و یوحنا برادر بوده و هر دو جایگاهی را در تابلو شام آخر به خود اختصاص داده اند و هر دو از جمله دوازده رسول معرفی شده اند.
فیلیپ : و اما رسیدیم به یکی از برجسته ترین شخصیت های مسیحیت در تابلو شام آخر. فیلیپ قدیس از جمله مورد احترام ترین پیروان عیسی مسیح است. میزان محبوبین فیلیپ قدیس تا حدی است که هنوز هم در بسیاری از کشورها و شهرهایی که مسیحیت در آن کشور حکومت میکند یک روز را به فلیپ قدیس اختصاص داده اند.
متی : اگر بخواهیم به نخستین پیروان عیسی مسیح در تابلو شام آخر اشاره کنیم باید حتما متی را به عنوان اولین فردی که به دین و مذهب مسیحیت روی آورد معرفی کرد. جالب است بدانید متی از لحاظ سنی یک سال از حضرت عیسی بن مریم بزرگ تر است و از اهالی اورشلیم سابق بود.
تادئوس : تادئوس نیز یکی از دوازده حواریون عیسی مسیح بود که با نام یهودا نیز در آن زمان شهرت داشت. گاها از وی به عنوان برادر حضرت عیسی بن مریم یاد می شود. البته در روایات مختلف اغلب از وی با نام تادئوس یاد شده است زیرا به جهت هم نامی با یهودا اسخریوطی از حواریونی که در قسمت فوق به معرفی آن پرداختیم ممکن است خوانندگان این دو را اشتباه بگیرند.
شمعون قانوی : شمعون قانوی نیز یکی از دوازده حواریون حضرت عیسی مسیح است که با نام شمعون قَنانی نیز در روایات مختلف معرفی شده است. شمعون قانوی یکی از وفادارترین حواریون معرفی شده است و گاها در روایات تاریخی مختلف از وی با نام های غیور و فدایی نیز یاد شده است.
رمز گشایی تابلوی شام آخر
حال که به صورت کلی در مورد توسیف و تشریح تابلو شام آخر اشاره کردیم، میتوان به راحتی به رمز گشایی رازهای پنهان تابلو شام آخر نیز اشاره نماییم تا ابهامات آن برایتان برطرف شود. همانطور که در قسمت فوق به این موضوع اشاره شد لئوناردو دا وینچی در تابلو شام آخر قصد داشت آخرین لحاظات زندگی حضرت عیسی مسیح را در کنار پیروانش به تصویر کشاند.
تابلو شام آخر به عنوان یکی از برترین آثار هنری جهانی توجه بسیاری از مورخان و هنرمندان را به خود جلب نمود. اگر به این تابلو توجه کنید به خوبی می توانید پرسپکتیوی را مشاهده نمایید که به زیبایی و جذابیت این اثر هنری افزوده است. البته پرسپکتیو امروزه برای هنرمندان معنا و مفهوم مشخصی دارد اما در زمان ترسیم تابلو شام آخر هیچ نامی از پرسپکتیو در میان نبود و هنوز هیچ فرد هنرمند و غیر هنرمندی از پرسپکتیو و اصول آن آگاهی نداشت. تقیربا میتوان گفت تابلو شام آخر به جهت استفاده از نبوغ داوینچی به جهت استفاده از پرسپکتیو بود که به اثر هنری بی نظیر تبدیل گشت.
پیشتر در ابتدای این مقاله به این موضوع اشاره کردیم که داوینچی تابلو شام آخر را بر روی دیوار سالن غذاخوری یکی از کلیسا های میلان ترسیم نموده است. او برای ترسیم تابلو شام آخر مشقت های بسیاری را پشت سر گذاشته بود. باتوجه به آن که امکانات و تجهیزات در زمان های گذشته با امروز به خصوص در حوزه های هنری به هیچ عنوان قابل مقایسه نیست همواره برای همگان سوال برانگیز است که داوینچی چطور توانسته است اثر بی نقص تابلو شام آخر را ترسیم نماید. جالب است بدانید برای هم ترازی و موقعیت مکانی تابلو و حتی ترسیم صحیح شخصیت های موجود در تابلو شام آخر از نخ و میخ استفاده شده است. یک هنرمند و شاید بتوان گفت یک نابغه هنری توانست با استفاده از نخ و میخ دو ابزار ساده و در دسترس تابلو شام آخر را ترسیم نماید که با گذر هزاران سال از آن همچنن به عنوان برترین آثار هنری از آن یاد می شود.
باتوجه ه نبود امکانات و همچنین دشوار بودن آن باتوجه به ابزارهای در دسترس ترسیم تابلو شام آخر زمان زیادی برد. همانطور که در قسمت های قبل نیز به این موضوع اشاره شد دا وینچی برای ترسیم تابلو از چسب رنگ که نوع به خصوصی از رنگ است استفاده نمود که تهیه آن و ساخت رنگ های مختلف کار دشواری بود و این مورد نیز از جمله عوامل تاثیرگذار در طولانی شدن ترسیم تابلو شام آخر بود. البته پروسه طولانی شدن ترسیم تابلو شام آخر تنها در کلام نیست بلکه روایت است زمانی که پروسه ترسیم طولانی شد یکی از راهبان ارشد کلیسا نزد دا وینچی رفت و در مورد طولانی شدن ترسیم تابلو شام آخر ابزار ناراحتی کرد و به نوعی شکایت خود را به گوش این هنرمند نامی جهان رساند. دا وینچی در پاسخ به شکایت این راهب رو به کرد و گفت اگر ذره ای به شکایت خود ادامه دهد از چهره او الهام گرفته و برای ترسیم چهره یهودای خائن از چهره او استفاده می کند.
چهره شخصیت های ترسیم شده در تابلو شام آخر اغلب برای مورخان، هنرمندان و نقاشان مختلف سوال برانگیز بوده است. به نظر شما دا وینچی برای ترسیم چهره های حواریون موجود در تصویر از چه چیزهایی استفاده کرده است؟ قاعدتا این چهره های واقعی نبوده و برگرفته از شخصیت های اصلی نبود. باتوجه به اهمیت این موضوع مورخان بسیاری در این زمینه تحقیقاتی همه جانبه به عمل آوردند مطابق این تحقیقات دا وینچی برای ترسیم تابلو شام آخر از تصورات ذهنی خود از افراد باتوجه به نوع برخورد و رفتار آن ها با حضرت عیسی مسیح برای ترسیم شخصیت های مثبت استفاده نمود. اما مهم ترین شخصیتی که در تابلو شام آخر مشاهده می شود تصویر یهودا، در مورد به تصویر کشاندن یهودا با الهام گرفتن از چهره راهب شاکی تنها مزاح بوده است اما داوینچی برای ترسیم چهره یهودا از چهره شرورترین زندانیان زمان خود در زندان های میلان استفاده کرد.
همانطور که به این موضوع اشاره شد تابلو شام آخر دا وینچی از جمله آثار جهانی است که افراد بسیاری جویای رموز نهفته در آن بودند به همین جهت تا کنون تعداد زیادی کتاب پیرامون رموز نهفته در تابلو شام آخر نوشته شده است. هر یک از این کتاب ها حاوی مطالب مختلفی است. امروزه محققان تمامی اسن نوشته ها و کتاب ها را مورد قبول نمیدانند. بسیاری از متخصصان و مورخان مطالب موجود در کتب مربوط به رموز نهفته در تابلو شام آخر را به صورت کلی رد نموده و صحت آن را تایید نمیکنند. موضوعی که در مورد تابلو شام آخر مطرح شده است و محققان در مورد آن اتفاق نظر ندارند بر سر شخصی به نام مریم مجدلیه است. محققان معتقدند فردی که کنار حضرت مسیح قرار دارد مریم مجدلیه از پیروان و زنان مقدس آن زمان نبوده، آنها معتقدند نقاش در این قسمت قصد داشته است یوحنا را به تصویر کشاند. به هر ترتیب هنوز هم ابهاماتی در زمینه تابلو شام آخر وجود دارد که فقط تاریخ است که می تواند این ابهامات را برطرف سازد.
منبع : بلاگ باغ آینه