حتماً افرادی را دیده‌اید که نقاط ضعف و قوت خود را لیست می‌کنند و سپس با سبک سنگین کردن آنها به جستجوی معشوق آینده خود می‌روند؛ مثلاً می‌گویند من از خانواده فقیری هستم، درآمد کمی دارم، قیافه متوسطی دارم و در سن 52 سالگی هستم، پس بهتر است با کسی مشابه و هم‌طبقهٔ خودم ازدواج کنم که او هم شرایطی مشابه شرایط من داشته باشد.

در اینجا همه ما می‌دانیم که منظور فرد از شرایط مشابه این نیست که معشوق آینده‌اش هم دقیقاً قیافه متوسط، درآمد پایین، 52 سال سن و ... داشته باشد بلکه منظور آنست که معشوق آینده نیز دارای وضعیتی باشد که بسیار بهتر یا بسیار بدتر از وضعیت من نباشد و تضاد شرایط ما بسیار محسوس نباشد.

تئوری تبادلی یا مبادله اجتماعی

بر طبق این دیدگاه، جوانی یا زیبایی یا موقعیت اجتماعی نیست که مورد توجه قرار می‌گیرد بلکه این کلیت شخص است که در نظر گرفته می‌شود و این کلیت‌ها هستند که تبادل می‌گردند. در تئوری قبل، یک پسر جوان 28 ساله و خوش‌قیافه حتی اگر جایگاه اقتصادی ضعیف و هوش پایینی داشته باشد، باز هم به دنبال دختری زیبا و جذاب بود که در دوران شکوفایی و باروری خود است که هیچ ضعفی نداشته باشد.

امّا در این تئوری، افراد ضعف‌ها را در کنار نقاط قوت می‌گذارند و جایگاه اقتصادی ضعیف یک مرد با ویژگی‌های خوب او نظیر جذابیت ظاهری‌اش جبران‌پذیر می‌گردد و به دنبال معشوقی می‌گردد که سپری شدن بهار زندگی‌ و باروری‌اش با هوش و زیبایی زیادش، قابل جبران باشد.

دانیل گلمن در شماره 22 ژوییه 1986 روزنامه نیویورک تایمز، نتایج مطالعه‌ای را منتشر کرد که روی 537 مرد و زن انجام شده است. در نتایج این مطالعه مشخص شده است که کسانی که همسر خود را برتر از خود می‌پنداشته‌اند، احساس گناه و ناامنی می‌کردند و اشخاصی که همسر خود را پایین‌تر از خود می‌پنداشتند، احساس خشم را گزارش می‌دادند امّا زن و شوهرهایی که یکدیگر را برابر با خود می‌دیدند، از روابطی باثبات برخوردار بوده‌اند.