وقتی سخن از نمایشنامه‌خوانی به میان می‌آید، اغلب به یاد اجرای نمایشنامه‌خوانی‌ها در سالن‌های تئاتر می‌اُفتیم امّا باغ‌آینه با رویدادهای مرسوم، کاری ندارد بلکه هدفش از این کارگاه نمایشنامه‌خوانی آنست که پرسش عمیق‌تری را مطرح کند:

نمایشنامه زندگی شما چیست؟

شما زندگیتان را بر اساس چه نمایشنامه‌ای ادامه می‌دهید؟

سرنوشت این نمایشنامه به کجا خواهد رسید؟

آشنایی با کارگاه دو واحد نمایش‌نامه‌خوانی در وزارت مطالعه باغ‌آینه

آیا تا به امروز یک نمایش‌نامه را خوانده‌اید یا اجرای یک نمایشنامه را در سالن‌های تئاتر دیده‌اید؟

یک نمایش بر اساس یک متن که نمایشنامه نام دارد؛ به وسیله بازیگران و طراحان نور و لباس و صدا و تصویر، با کارگردانی یک یا چند نفر در روی صحنه تئاتر اجرا می‌شود و ما بینندگان آن اجرا هستیم. 

حال پرسش آنست که آیا این نقش‌هایی که روی صحنه تئاتر اجرا می‌شوند، در ذهن ما نیز وجود دارند؟ کدام نقش‌ها وجود دارند و کدام وجود ندارند؟ آیا نقشی هست که در ذهن من وجود نداشته باشد؟

چرا نمایش‌نامه بخوانیم؟

 به نمایشنامه‌خوانی به شیوه‌های متنوعی می‌توان نگاه کرد :

• نمایشنامه‌خوانی با هدف اینکه صرفاً خوانش نمایشنامه انجام می‌گردد و مسائل تخصصی همچون نحوه بیان رسای کلمات، نحوه ابراز احساسات در زمان خوانش نمایشنامه و ... در هنگام اجرا رعایت گردد. این موضوع همان اتّفاقی است که در نمایشنامه‌خوانی‌های سالن‌های تئاتر رخ می‌دهد
• نمایشنامه‌خوانی با هدف نقد یک نمایشنامه که ممکن است از زوایای متفاوتی مطالعه و نقد گردد. این موضوع توسط منتقدین ادبیات نمایشی و تئاتر انجام می‌پذیرد و در قالب مقاله و مصاحبه و ... به گوش مخاطب می‌رسد
• و امّا شیوهٔ دیگری که در وزارت مطالعه انجام می‌دهیم : خوانش یک نمایشنامه و یافتن نقش‌های آن نمایشنامه در زندگی شخصی هرکدام از خوانندگان. در این روش از نمایشنامه کمک می‌گیریم تا به اعماق زندگی خود سفر کنیم. اجازه بدهید این روش را کمی بیشتر توضیح دهیم:

هدف از «دو واحد نمایشنامه‌خوانی» در وزارت مطالعهٔ باغ‌آینه، آشنایی با نقش‌های مختلفی است که هرکس در زندگی خودش داشته،دارد و خواهد داشت. در این دوره‌های باغ‌آینه وقتی ما نمایشنامه می‌خوانیم و در متن نمایش، نقش‌های مختلفی همچون یک جادوگر، یک انسان عادی، یک قصّاب، یک پزشک فریب‌کار، یک کودک تنها، یک عابر بی‌تفاوت یا مهربان، یک قاتل باهوش و ... وجود دارند، ما این نقش‌ها را در زندگی واقعی نیز می‌یابیم. در زندگی واقعی ما نیز این نقش‌ها وجود دارند؛ یک کودک، یک عابر، یک قاتل و جادوگر و ...

اما نکته بسیار زیبا و ارزشمند و خاص در نمایشنامه این است که ما در مغز خود نیز یک پزشک داریم و یک قاتل، یک جادوگر ، یک انسان عادی و ده‌ها و صدها نقش دیگر که در مغز ما زندگی می‌کنند و همهٔ لحظات نمایشنامهٔ زندگیِ ما را بازی می‌کنند.
هدف ما نیز در این دورهٔ نمایش‌نامه‌خوانی آنست که با این انسانهایی که در مغز ما زندگی می‌کنند، آشنا شویم. و در این مسیر از نمایشنامه‌ها و اسطوره‌ها و تئاترها استفاده خواهیم کرد تا این بازیگران و صحنه‌پردازان نمایشنامه خود را بشناسیم. 

تئاتردرمانی چیست؟

کوه‌های زیادی در جهان علوم انسانی هستند و روش‌های مختلفی هم برای بالا رفتن از یک کوه در نظر گرفته می‌شود و همین موضوع مکاتبِ مختلف را پدید می‌آورند. 

مثلاً اگر درمان انسان، قلّه یک کوه باشد؛ روش‌های مختلفی هم برای رسیدن به این قلّه وجود دارد. یکی از این مسیرها روانشناسی است. یکی دیگر از این مسیرها فلسفه است و همچنین مسیر دیگری نیز می‌تواند وجود داشته باشد که نامش تئاتر درمانی است. 
تئاتر درمانی در حقیقت شاخه‌ای از رشته هنردرمانی است و برای این حوزه تخصصی، اتّحادیه جهانی دراماتراپی(WADTh) وجود دارد که بزرگ‌ترین مرکز دراماتراپی در جهان است و کشور ما نیز از سال 2017 به این مجمع پیوسته است.

تفاوت تئاتر با تئاتردرمانی(نمایش‌درمانی) چیست؟

1. در تئاتر همه چیز از پیش تعیین شده هست و متن و لباسها و موسیقی و اجرا بارها تمرین شده و تنظیم شده و اثر زیبای هنری خلق شده است.
   امّا هدف «نمایش درمانی»، "رفع مسئله در اعماق روان" است ؛نه تولید هنری. و ابعاد زیبایی‌شناسانه تئاتری در اولویت نیست.
2. در «نمایش درمانی» همه چیز در لحظه رخ می‌دهد و "بداهه‌پردازی" و "بداهه‌سازی" عنصری مهم است.پس شیوهٔ اجرایی غـالـباً بداهـه‌سازی اسـت؛ یعنی هیچ‌گونه هماهنگی قبلی و یا متنی از قبل آماده شده، وجود ندارد و نمایش با هدایت کارگردان و به صورت کاملاً خلاقانه انجام شود.در این فرآیند همه پرده‌های نمایش بـصـورت بداهه‌سازی، کاملاً خلاقـانه و خودانگیخته اسـت. این نمایش هیچ متنی ندارد و افراد در جریان آن دنیای درونی خـود را به اجرا و نمایش می‌گذارند. این در حالی است که در تئاتر رسمی همه چیز از پیش تعیین شده است و همه بازی‌ها و طراحی‌ها از قبل انجام شده است و تمرین بسیاری برای اجرا انجام شده است . 
3. در تئاتر رسمی اصولا داستانی از پیش تعیین شده در کار است و بیننده با قدت تخیّل خود، بازیگر را شخص دیگری غیر از هویّت اصلی بازیگر می‌بیند یعنی مثلاً بازیگری را می‌بینید که در حال اجرای نقش یک پلیس است امّا در زندگی واقعی او یک بازیگر است و این موضوع را همه بینندگان آن تئاتر می‌دانند امّا به وسیله تخیل، او را در نقش یک پلیس باور می‌کنیم. دقت کنیم که در «نمایش درمانی»، تخیل و توهّم داستانی چندان معنی ندارد و همه چیز بر معنای واقعیتی است که رخ دادن آن را باور داریم.

دو شیوهٔ اجرایی مهم در نمایش‌درمانی:

وقتی نمایشنامه می‌خوانیم یا بازی می‌کنیم در دو دنیای موازی در حال یافتن نقش‌هایمان هستیم. مثلاً وقتی نمایشنامهٔ خود را پیدا کردیم متوجه می‌شویم یکی از بازیگران این نمایشنامه ما، یک پدر دیوانه است. تا اینجا شیوهٔ نمایشگری است که فرد، در موقعیت بازی بداههٔ نقش خود قرار می‌گیرد و خود فرد موقعیت‌ها را می‌سازد و بازی می‌کند و به‌طور غیرمستقیم به بیان مسئله خود دست یابد. 

همزمان که این موضوع را در جمع مطرح می‌کنیم و از کشف نقش‌های نمایشنامه خود سخن می‌گوییم، دیگران که مخاطب و شنونده نمایشنامهٔ ما هستند، ممکن است متوجه شوند که در نمایشنامه زندگی آن‌ها نیز یک پدر دیوانه وجود داشته است. در حقیقت شما نمایشنامه خود را می‌گویید و در حال التیام دردهای خود هستید امّا دیگران نیز همزمان به دردهای خود آگاه می‌شوند و به التیام دردهای خود می‌پردازند. در این لحظه دیگران به وسیله مشاهده نمایشنامهٔ ما، مسائل خودشان را در ما می‌بینند و از دردهای خود آگاه می‌شوند و به این شیوه مشاهده‌گری می‌گوییم

در این دوره از هر دو شیوه بهره خواهیم گرفت تا نمایش خود را بازی کنیم و از مشاهدهٔ نمایش دیگران،آینه‌ای در روبه‌روی خود قرار دهیم و اعماق خود را بکاویم و جستجو کنیم.

ما در دوره دو واحد نمایش‌نامه‌خوانی چه خواهیم کرد؟

ما در وزارت مطالعه باغ‌آینه می‌خواهیم با کمترین هزینه و زمان، بیشترین بهره را از «زمان» ببریم و با بیشترین سرعت به عمیق‌ترین مسائل دست پیدا کنیم. به همین خاطر از تکنیک‌ها و روش‌های مختلف و متنوعی در این دوره بهره خواهیم برد:

 ما  کتاب‌های نمایش‌نامه می‌خوانیم

 ما باهم نمایش‌نامه می‌بینیم

 ما باهم نمایشنامه بازی می‌کنیم

 ما باهم نمایشنامه‌ خود را تحلیل، نقد و بررسی می‌کنیم

 و از کل این فرایند برای درمان خود و شناخت افرادی که در مغز ما زندگی می‌کنند، استفاده می‌کنیم.

کارگاه نمایش‌نامه‌خوانی برای چه کسانی مفید است؟

 انسان‌هایی که می‌خواهند بدانند زندگیشان چه نمایشنامه‌ای دارد و چگونه این نمایشنامه در زندگیشان اجرا می‌شود؟

 انسان‌های که علاقه به ترکیب هنر تئاتر با روانشناسی هستند.

 انسان‌هایی که به خواندن کتاب‌های نمایشنامه‌ علاقه دارند.

 انسان‌هایی که به نگریستن به یک موضوع از زاویه‌های جدید علاقه دارند.

 انسان‌هایی که در حوزه تئاتر کار می‌کنند.

 انسان‌هایی که منتقد حوزهٔ تئاتر و ادبیات نمایشی هستند و علاقه‌مندند تا با دیدگاهی جدید در حوزه نقد تئاتر آشنا شوند.

دوره نمایشنامه‌خوانی شامل چه مفاهیمی نیست؟

توجه داشته باشیم که ما نمی‌توانیم در این کارگاه درمانگر دیگری باشیم و قرار نیست شخصی را از دیگاه روانشناختی درمان کنیم. به همین دلیل است که نام دوره ما نمایش‌نامه‌خوانی است و این یک کارگاه تخصصی روانشناسی نیست.

پس در این دوره قرار بر این است که نمایشنامه بخوانیم امّا بهتر است در این فرصت اندک از نمایشنامه‌هایی استفاده کنیم که به کمک آن‌ها می‌توانیم انسانهایی را که در مغزمان زندگی می‌کنند، بشناسیم. در حقیقت این یک کارگاه نمایشنامه‌خوانی است که در طراحی‌اش از روانشناسی و هنر بهره گرفته است.

درواقع ما در این کارگاه با نمایشنامه آشنا خواهیم شد اّما نه یک آشنایی ساده بلکه آشنایی از زاویه دیدی دیگر؛ همانطور که در دیگر دوره‌های باغ‌آینه رخ می‌دهد.

این دوره چه تأثیری بر زندگی من دارد؟

 نمایشنامه‌‌های خوب جهان را می‌خوانیم.

 فیلم نمایش‌نامه‌های خوب جهان را می‌بینیم.

 قدم به قدم با جزییات نمایشنامه زندگی خود آشنا می‌شویم.

 نمایشنامه زندگی خود را مطالعه، تحلیل، آنالیز می‌کنیم

 در نمایشنامه زندگی خود، تغییرات دلخواه خود را اعمال می‌کنیم.

 با هم‌کلاسی‌های کتاب‌خوان و علاقه‌مند به نمایشنامه‌ها آشنا می‌شویم.

 تمرین‌های خود را به اشتراک می‌گذاریم و تمرین‌های هم‌کلاسی‌ها را مشاهده می‌کنیم و با نگرش‌های متفاوت آشنا می‌شویم.

 و در نهایت متوجه می‌شویم چه کسانی در سرِ ما زندگی می‌کنند؟

چگونه می‌توان در این دوره شرکت کرد؟

در وبسایت باغ‌آینه، شما -از هرکجای جهان- با تهیّه یک اشتراک می‌توانید به همه‌ٔ دوره‌های وبسایت باغ‌آینه دسترسی داشته باشید. 

منابع اصلی دوره‌ٔ دو واحد نمایشنامه‌خوانی کدام‌ها هستند؟

در هر جلسه، تک‌تک منابع مرتبط با آن جلسه ذکر می‌شوند و در پایان دوره نیز تمام منابع اصلی که کلّ دوره به کمک آنها تهیه شده است، یادداشت می‌شود.

آیا تخصص خاصی برای شرکت در این کارگاه نیاز است؟

خیر، تمام دوره‌های باغ‌آینه برای عموم طرّاحی شده است تا فهم آن برای افراد با سطح‌های مختلف و متفاوت، میسّر باشد. باغ‌آینه در هر جلسه شما را همراهی می‌کند تا کاملاً در جریان کارگاه قرار بگیرید و تمام جزییات را بیاموزید. خوانش درس‌ها آسان است و انجام تمرین‌های هر درس نشان از آمادگی برای ورود به جلسه بعد خواهد بود.